Noworoczne fotki z Webba: Zielony potwór i Ogon kota

Jeśli jeszcze nie widzieliście naszego rankingu 10 najlepszych zdjęć 2023 zrobionych przez teleskop Webba, to znajdziecie je tutaj. Najpierw jednak rzućcie okiem na nowości.

Obiekt o nazwie Cassiopeia A zapewne znacie już doskonale – jest ostatnio całkiem popularny, trafił też do naszego zestawienia, gdzie za sprawą rewelacyjnej fotografii zajął drugie miejsce. Tu zaś w nieco innym wydaniu „gwiazdorzy” ponownie. Dla przypomnienia: Cas A to supernowa, która wybuchła pod koniec XVII wieku, nie licząc zaś naszego Słońca, stanowi ona najsilniejsze źródło radiowe w kosmosie – a to sprawiło, że często zwracaliśmy na nią uwagę. Tyle że dobrych fotek nie było, gdyż do rozpoczęcia pracy przez teleskop Webba nie mieliśmy narzędzia zdolnego przeniknąć przez kryjące ten obiekt chmury pyłu.

Widoczne tu zdjęcie jest w istocie stworzoną przez naukowców kompozycją danych z teleskopów Webba oraz Chandra – pierwszy pracuje w paśmie podczerwieni, drugi „wyłapuje” promieniowanie X. Złożenie zdjęć z tych dwóch źródeł pozwoliło wyjaśnić kwestię „Zielonego potwora” – czyli struktury zaobserwowanej przez teleskop Webba jeszcze w kwietniu, a widocznej tutaj w centrum fotografii. Okazało się, zgodnie zresztą ze wcześniejszymi przypuszczeniami, że te malowniczo wyglądające zielone smugi tworzące swoisty bąbel są wynikiem spotkania fali uderzeniowej wybuchającej gwiazdy i materiału, który ją otaczał.

Nawiasem mówiąc, koniecznie rzućcie okiem tutaj – na stronie macierzystej drugiego z wymienionych wyżej teleskopów znajdziecie to samo zdjęcie, ale po najechaniu kursorem na fotkę podświetli się wam Zielony potwór, a oprócz tego będziecie mogli podejrzeć, jak wyglądają poszczególne pasma: X, widzialne oraz podczerwone. Robi wrażenie! Zaprezentowaną zaś wyżej fotkę w rozdzielczości zbliżonej do 4K pobierzecie stąd.

Foto: X-ray: NASA/CXC/SAO; Optical: NASA/ESA/STScI; IR: NASA/ESA/CSA/STScI/Milisavljevic et al., NASA/JPL/CalTech; Image Processing: NASA/CXC/SAO/J. Schmidt and K. Arcand

To niewielka – jeśli chodzi o rozdzielczość – fotografia, co jednak nie znaczy, że nie robi wrażenia. Tym razem teleskop Webba został skierowany na powstający układ planetarny o nazwie Beta Pictoris. Składa się on z dwóch pyłowych dysków, a dzięki widocznej tu fotografii naukowcy odkryli nową strukturę: ogon pyłu wystający z dysku wtórnego. Co ciekawe, element ten nie jest widoczny w bliskiej podczerwieni – dopiero zastosowanie kamery MIRI pracującej w średniej podczerwieni pozwoliło go ujawnić. Według szacunków naukowców nie jest to wcale stara formacja – mogła powstać ok. 100 lat temu, np. wskutek dużego zderzenia, jej zaobserwowanie jest więc w zasadzie niesamowitym przypadkiem, biorąc pod uwagę kosmiczną skalę czasu i odległości.

Fota jest o tyle nietypowe, że posłużono się tu koronografem – czyli czarnym kółkiem i słupkiem, które zostały użyty do zablokowania światła gwiazdy centralnej. W innym wypadku „wyłapanie” detali w jej blasku byłoby zwyczajnie niemożliwe. Pasek skali pokazuje, że dyski Beta Pictoris rozciągają się na setki jednostek astronomicznych. Dla przypomnienia: jedna jednostka astronomiczna to średnia odległość Ziemia-Słońce, czyli ok. 150 milionów km.

Foto: NASA, ESA, CSA, STScI, C. Stark i K. Lawson (NASA GSFC), J. Kammerer (ESO) i M. Perrin (STScI)