Powinniśmy mówić więcej o seniorach i grach wideo

Dzisiaj niemal 20% Polaków to osoby po 60. roku życia, a społeczeństwo stopniowo się starzeje. Choć już dawno upadł mit o tym, iż gry są dla dzieci, i doskonale wiemy, że to dorośli grają najwięcej, tak jedna grupa wiekowa wydaje się najbardziej pomijana – seniorzy i seniorki. Ten stan rzeczy mnie osobiście dziwi, bo co – osobom blisko emerytury nie po drodze z komputerem i konsolą? Postanowiłem więc to sprawdzić.

Przy pisaniu tego tekstu bardzo przydała się książka Damiana Gałuszki, „Wirtualną jesień życia. Rozważania o roli gier cyfrowych w życiu osób starszych”, której jako CD-Action jesteśmy patronem.

„Wirtualną jesień życia. Rozważania o roli gier cyfrowych w życiu osób starszych” D. Gałuszka

Do określenia zjawiska obejmującego naparzanie w gry wideo przez społeczność w wieku 60+ (choć to umowna granica) używa się pojęcia „silver gaming”, czyli „srebrne granie”. I jeśli to pierwszy raz, kiedy widzicie owe terminy – cóż – nic dziwnego. To tylko pokazuje, jak rzadko portale czy magazyny branżowe, a także szerzej opinia publiczna, debatują o miejscu seniorów i seniorek wewnątrz growej społeczności. To nie znaczy jednak, że o temacie nie mówi się zupełnie nic. Nie tak dawno temu, choć jakby w nieco innej rzeczywistości początków pandemii, Intel zlecił wykonanie raportu badającego silver gamerów w Polsce. Wyniki mogą nieco zaskoczyć.

Według badania 15% polskich grających to osoby, które przekroczyły 55. rok życia. W tej grupie 58% to kobiety (to o ponad 10 punktów procentowych więcej niż odsetek wszystkich grających kobiet w kraju nad Wisłą w tym samym roku). I choć – pewnie zgodnie ze stereotypem – starsze osoby chętniej sięgają po gry wymagające główkowania, czyli produkcje edukacyjne, logiczne czy przygodówki, najczęściej wybierane przez nie tytuły to… Wiedźmin 3: Dziki Gon, The Sims, seria Fifa czy Minecraft. Co ciekawe, a do czego jeszcze wrócimy, seniorzy i seniorki raczej nieczęsto grają online i z rzadka angażują się w społeczności związane z poszczególnymi grami czy kulturą gamingową w ogóle. Nasze babcie prędzej więc sięgną po produkcję singlową, niż nabiją wyświetlenia jakiemuś streamerowi na Twitchu. No i siedzą przed ekranem trochę krócej niż statystyczny polski gracz, bo 11 godzin tygodniowo (w porównaniu z 15 godzinami).

materiały prasowe

Nieco to się kłóci z wyobrażeniem seniorów spędzających czas wolny w prostych mobilkach czy korzystających z produkcji skierowanych specjalnie do tej grupy wiekowej. Nie pasuje też to do polecanek, jakie możemy znaleźć w internecie w stylu „Top 10 gier dla babci i dziadka”, gdzie królują Candy Crush Saga, Pasjans czy Plants vs. Zombies. Ale czy gry dla seniorów w ogóle istnieją? Przecież muszą istnieć, prawda? Cóż, w pewnym sensie tak. Kłopot w tym, że nie są przeznaczone dla graczy czy graczek, ale dla „osób starszych”. Co przez to rozumiem? Ano takie rzeczy jak tytuły ćwiczące pamięć czy gry ruchowe zachęcające do podstawowej aktywności fizycznej. To produkcje mające przede wszystkim pomóc rozwiązać jakiś problem, a niekoniecznie zapewnić satysfakcjonujące sesje z przyjaznymi mechanizmami, ciekawą fabułą czy angażującą rozgrywką.

Za sześć lat Ziemię będzie zamieszkiwać 2,1 mld osób po sześćdziesiątce. Starzejące się społeczeństwo sprawia, że studia developerskie nie mogą dłużej ignorować rosnącej grupy konsumentów i konsumentek w wieku emerytalnym. Niemniej dzisiaj zainteresowanie nawet nie tworzeniem, ale dostosowywaniem gier do potrzeb seniorów i seniorek jest raczej niskie. I choć coraz więcej produkcji stawia na multum opcji związanych z dostępnością, ustawienia takie powstają raczej z myślą o osobach z niepełnosprawnościami. A przecież starość sama w sobie niepełnosprawnością nie jest. Mimo że pogorszenie wzroku, szybkości reakcji czy sprawności manualnej rzeczywiście często postępują w wieku senioralnym, to nie są to jedyne problemy, jakie mogą napotkać silver gamerzy we współczesnych grach wideo.

Nierzadko większym problemem niż rozmiar tekstu czy brak kontrastowych kolorów okazuje się sama budowa rozgrywki. Za szybka, zbyt skomplikowana i podana w niejasny sposób. Wspomina o tym dr Damian Gałuszka, autor książki „Wirtualna jesień życia. Rozważania o roli gier cyfrowych w życiu osób starszych” (którą mieliśmy przyjemność objąć patronatem), w 10. odcinku Podcastowni DSW. Według niego seniorzy i seniorki to w gruncie rzeczy tacy sami gracze i graczki jak „młodsi”, z tym że niekiedy potrzebują więcej czasu i jasnych wskazówek, żeby dojść do identycznych efektów, co osoby przed sześćdziesiątką.

Streamujący bądź nagrywający gameplaye seniorzy? Oby był to coraz częstszy widok!

Żeby wyjść naprzeciw tym potrzebom, należy nie tylko dołożyć co nieco do budżetu, ale też znaleźć kogoś, kto je rozpozna i wprowadzi odpowiednie zmiany. Coraz częściej, szczególnie w dużych studiach, zatrudnia się zarówno specjalistów, którzy pomagają projektować gry dla osób z niepełnosprawnościami oraz dla graczy i graczek z całego spektrum neuroróżnorodności, jak i konsultantów oraz konsultantki do spraw wrażliwości kulturowej. Do tej pory nie słyszałem o tym, żeby ktoś na podobne stanowisko przyjął specjalistę czy specjalistkę ds. osób starszych. Czy to wynika z tego, że trudno znaleźć kogoś z takimi kompetencjami, czy raczej z faktu, że wydawcy i developerzy nie interesują się tym tematem? Cóż, jeśli miałbym zgadywać, wskazałbym raczej na tę drugą opcję. Wydaje się to jednak kwestią czasu, bo jak wspomina w swojej książce Gałuszka, amerykańscy gracze i graczki 50+ są coraz aktywniejszymi konsumentami, wydając coraz więcej nie tylko na gry, ale też DLC czy sprzęt do grania. A kiedy branża zwęszy pieniądz… cóż, może wtedy coś się zmieni.

I choć wcześniej wspomniałem, że osoby po 55. roku życia raczej nie ekscytują się tak bardzo streamingiem czy influencerami jak młodsze pokolenia, nie znaczy to, że to dla nich zupełnie obcy temat. W końcu sporą popularnością cieszą się takie internetowe persony jak 87-letnia Shirley Curry, czyli Skyrim Grandma (grubo ponad milion subskrypcji na YouTubie), czy 93-letnia Hamako Mori znana jako Gamer Grandma (blisko 600 tys. obserwujących). I mimo że to pojedyncze przykłady, doskonale obrazują fakt, że nawet w sędziwym wieku można angażować się w stosunkowo nowy rodzaj gamingu. I wspominam o tym nie bez powodu.

Gałuszka, patrząc przez socjologiczną soczewkę i skupiając się bardziej na jednostkach i ich specyfice, a nie uśrednionych statystykach, zauważa, że ważnym czynnikiem zaangażowania w cyfrową rozrywkę wśród osób starszych jest rosnące przekonanie o tym, że to przyjemna i użyteczna forma spędzania wolnego czasu. Otwiera ona też drzwi, które często – szczególnie w przypadku ludzi samotnych czy schorowanych – pozostają zamknięte. Drzwi do świata interakcji społecznych. I tak, stosunkowo niewiele seniorów czy seniorek sięga po gry multiplayer, ale nie da się nie zauważyć, jak ogromny potencjał tkwi właśnie w takiej formie nawiązywania relacji z innymi. Zwłaszcza że już dawno – mam nadzieję – uporaliśmy się z myśleniem o internetowych znajomościach jako „nieprawdziwych” czy w każdym aspekcie gorszych nie też w „realu”. To ogromna szansa na ograniczenie poczucia osamotnienia i spotkanie osób o podobnych pasjach.

A jakie inne korzyści mogą czerpać seniorzy i seniorki z gier komputerowych? Na pewno istotna jest ta podstawowa funkcja, czyli rozrywka. Jednak w odróżnieniu od pasywnego oglądania telewizji czy czytania książek granie angażuje wielozmysłowo i przede wszystkim wymaga aktywnego uczestnictwa w tym, co dzieje się na ekranie. Poprawia też ogólny stan emocjonalny (chociaż uczciwie trzeba przyznać, że według badań przyczyniają się do tego również inne aktywności, które po prostu sprawiają nam przyjemność). Część naukowców wskazuje także na polepszenie zdolności poznawczych takich jak pamięć.

Relacje (para)społeczne w grach wideo potrafią pomóc samotnym ludziom.

Gałuszka w swojej pracy zwraca też uwagę na potencjalne zagrożenia: rozgrywkę solo pogłębiającą alienację, niewłaściwą higienę grania prowadzącą do nadmiernie długich i zbyt częstych sesji przed ekranem czy zamknięcie w schemacie grania w to samo pozbawiające szans na wyjście z pewnej bańki. Bańki, w której, jak sądzę, seniorzy i seniorki mogą utknąć sami z siebie, ale w którą mogą ich też wepchnąć stereotypy podtrzymywane przez osoby młodsze, twórców gier czy różnego rodzaju instytucje.

I choć nie da się tematu silver gamingu zamknąć w jednym artykule, mam nadzieję, że przynajmniej trochę udało mi się go wam przybliżyć. W końcu za kilka dekad to my dołączymy do tej właśnie grupy. Angażowanie się w rozwój srebrnego grania jest więc budowaniem kapitału na starość. Jeśli chcecie jednak dowiedzieć się więcej i poznać zagadnienie od podszewki – a także lepiej zrozumieć, jak wiele jeszcze w tej kwestii zostało do zrobienia i zbadania – koniecznie sięgnijcie po wspomnianą już książkę Gałuszki, czyli „Wirtualną jesień życia. Rozważania o roli gier cyfrowych w życiu osób starszych”. Dostęp do niej jest otwarty, wystarczy wejść TUTAJ i pobrać plik pdf. Pozycja wydana przez AGH kompleksowo ujmuje kwestię silver gamingu. Autor nie tylko starał się wyciągnąć wnioski ze statystyk, ale też prowadził wywiady z seniorami i seniorkami, stawiając na lepsze zrozumienie osób stojących za wykresami i tabelkami. Patronujemy i polecamy.